„Pocałunek śmierci”-próba wrogiego przejęcia z wykorzystaniem postępowania restrukturyzacyjnego

W środowisku prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego bardzo często dyskutowany jest problem braku odpowiednich instrumentów zapewniających finansowanie podmiotów wobec których otwarto postępowanie restrukturyzacyjne. Temu zagadnieniu poświęcono nawet całą konferencję: „Prawo restrukturyzacyjne jako element Nowej Szansy – szanse i problemy finansowania przedsiębiorstw w restrukturyzacji”, która była organizowana w Ministerstwie Rozwoju[1]

Dotychczas w przestrzeni publicznej nie była poruszona jednak kwestia, że postępowanie restrukturyzacyjne jest wykorzystywane przez inwestorów do wrogiego przejęcia przedsiębiorstwa restrukturyzowanego (majątku dłużnika). W niniejszym wpisie chciałbym, opisać sprawę, w której jestem pełnomocnikiem podmiotu, który broni się przed takim wrogim przejęciem.

Spółka osobowa A („Dłużnik”) z branży drzewnej popadła w problemy finansowe i jeszcze w 2016 r otwarto wobec niej postępowanie restrukturyzacyjne. Postępowanie nie zakończyło się jednak zawarciem układu i zostało one umorzone.
Wykorzystując przymusowe położenie wspólników Dłużnika, Spółka B („Inwestor”), której Prezesem jest Pani Monika doprowadziła w 2017 r. do podpisania przez małżonki wspólników Dłużnika (Panią Krystynę i Panią Annę) umowy inwestycyjnej, której wiele postanowień jest nieważnych z uwagi na sprzeczność postanowień z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa. Umowa ta przewidywała m.in., że

• Pani Krystyna nabędzie od Inwestora 51 udziałów w Spółce C („Spółka z o.o.”), a Pani Anna nabędzie 30 udziałów Spółki z o.o., natomiast pozostałe udziały w Spółce z o.o. pozostaną w posiadaniu Inwestora, której Prezesem jest Pani Monika;
• Pani Krystyna i Pani Anna powołają Prezesa Zarządu w Spółce z o.o., natomiast Inwestor Wiceprezesa Zarządu w Spółce z o.o.;
• Pani Krystyna i Pani Anna powołają jednego prokurenta Spółki z o.o., a Inwestor drugiego prokurenta (była nim Pani Monika) i żadna ze stron nie będzie odwoływała prokurenta wskazanego przez drugą stronę umowy;
• Strony ustaliły, że Spółka z o.o. może być reprezentowana przez jednego członka Zarządu działającego łącznie z prokurentem, przy czym wskazany przez Panią Krystynę i Panią Annę Prezes Zarządu (był nim małżonek jednej z nich, który jest jednocześnie wspólnikiem Dłużnika) oraz wskazany przez nich prokurent nie mogą składać oświadczeń woli za Spółkę z o.o., chyba że Inwestor wyrazi na to zgodę w formie pisemnej;
• za jakiekolwiek naruszenie przepisów umowy inwestycyjnej Pani Krystyna i Pani Anna miały zapłacić solidarnie na rzecz Inwestora karę umowną w wysokości 1.000.000 zł za każde naruszenie umowy;
• jednocześnie celem wykonania zobowiązań wynikających z Umowy Pani Krystyna i Pani Anna ustanowiły zastaw rejestrowy na udziałach w Spółce z o.o. na rzecz Inwestora, który miał być uprawniony do przejęcia przedmiotu zastawu poprzez złożenie oświadczenia o przejęciu przedmiotu zastawu;
• wszelkie zmiany umowy spółki wymagają uchwały Wspólników podjętej jednomyślnie przez wszystkich wspólników Spółki z o.o.

Dwa tygodnie po zawarciu umowy Spółka z o.o. zawarła z Dłużnikiem ramową umowę obróbki drewna i tego dnia Spółka z o.o. złożyła pierwsze zamówienie Dłużnikowi. W istocie zatem umowa inwestycyjna wraz z pozostałymi czynnościami doprowadziły do tego, że Pani Krystyna i Pani Anna wraz ze swoimi mężami miały zapewnić klientów obróbkę drewna dla Spółki z o.o., do której wpływały środki za zlecenia, które następnie i tak realizował Dłużnik.

Współpraca od samego początku układała się źle. Jednak Dłużnik dążąc do współpracy złożył ponowny wniosek sanacyjny podając jako zarządcę osobę wskazaną przez Panią Monikę. Wniosek ten został uwzględniony i Sąd restrukturyzacyjny powołał tego zarządcę. Jednocześnie:

• niektóre ze środków otrzymywanych od kontrahentów Dłużnika które wpływały do Spółki z o.o. oraz środki z kredytów Pani Monika nie przeznaczała na zakup nowego surowca przez Dłużnika, co spowodowało m.in. spowolnienie produkcji i nałożenie kar umownych na Dłużnika w związku z brakiem odbioru odpowiedniej ilości surowca do którego odbioru Dłużnik zobowiązał się w wygranym przetargu;
• Prezesowi Zarządu Spółki z o.o., a zarazem wspólnikowi Dłużnika, Pani Monika wraz z wybranym przez siebie Wiceprezesem Zarządu odmawiała dostępu do pełnej dokumentacji Spółki z o.o.;
• Pani Monika nakazała Prezesowi Zarządu Spółki z o.o. podpisanie „w ciemno” sprawozdań finansowych Spółki z o.o., pomimo braku udostępnienia pełnej dokumentacji. Od podpisania sprawozdań finansowych uzależniła dalsze przelewy ze Spółki z o.o. do Dłużnika;
• Ostatecznie Pani Monika zaszantażowała Panią Krystynę i Panią Annę, że jak wskazany przez nie Prezes Zarządu Spółki z o.o. nie złoży rezygnacji to ona nie dokona dalszych płatności na rzecz Dłużnika.

W międzyczasie:

• Zarządca Dłużnika wskazany przez Panią Monikę „przypadkowo” wpłacił należność za energię elektryczną na niewłaściwy rachunek, co doprowadziło do wstrzymania dostaw prądu do Dłużnika i wstrzymania produkcji;
• Pani Monika wymogła na rzecz Spółki z o.o. od Spółki D, która była powiązana z Dłużnikiem przewłaszczenie na zabezpieczenie na przedmiotach do obróbki drewna w Spółce D, celem dalszej współpracy;
• Pani Monika prowadziła rozmowy z kontrahentami Dłużnika, które zmierzały do kontynowania współpracy z kontrahentami wyłącznie przez Panią Monikę w oparciu o majątek i przedsiębiorstwa Spółek A i D ale już bez Pani Krystyny i Pani Anny i ich mężów wspólników Dłużnika.

Mając na uwadze powyższe działania Prezes Spółki z o.o. i jednocześnie wspólnik Dłużnika odwołał prokurę dla Pani Moniki z uwagi na brak zaufania. Powołując się na umowę inwestycyjną Pani Monika działając w imieniu Inwestora wezwała Panią Krystynę i Panią Annę do zapłaty 1.000.000 zł tytułem kary umownej za odwołanie prokury. Po bezskutecznym upływie terminu Inwestor w imieniu którego działała Pani Monika, próbowała przejąć 81 udziałów Pani Krystyny i Pani Anny poprzez oświadczenie o przejecie przedmiotu zastawu. Następnie Inwestor twierdząc, że posiada 100% udziałów w Spółce z o.o. odwołał dotychczasowy Zarząd Spółki z o.o. i powołał Panią Monikę na Prezesa Zarządu Spółki z o.o. Pani Monika złożyła wniosek do KRS o zmianę Zarządu Spółki z o.o.

W pierwszej kolejności wspólnicy Dłużnika złożyli wniosek do Sądu restrukturyzacyjnego o zmianę zarządcy. Do wniosku dołączyli zgody dwóch wierzycieli Dłużnika posiadających ponad 30% sumy wierzytelności. W dodatku wierzycielami tymi – widzącymi, że „coś jest nie tak” – były podmioty publiczne, tj. Urząd Skarbowy i ZUS. Sąd restrukturyzacyjny zmienił zarządcę Dłużnika na zarządcę wskazanego przez wspólników Dłużnika.

Następnie Pani Krystyna i Pani Anna których jestem pełnomocnikiem wskazując, że posiadają ponad 50% kapitału zakładowego w Spółce z o.o. złożyły pozew i wniosek o zabezpieczenie roszczenia o wyłącznie wspólnika – Inwestora ze Spółki z o.o. Sąd Okręgowy w Warszawie udzielił zabezpieczenia Pani Krystynie i Pani Annie polegającego na zawieszeniu Inwestora w wykonywaniu jego praw udziałowych w Spółce z o.o. W uzasadnieniu SO wskazał:

„W niniejszej sprawie nie może budzić wątpliwości fakt, że umowa inwestycyjna została skonstruowana w sposób bardzo niekorzystny dla powódek. Niektóre zapisy w niej określone budzą poważne wątpliwości, co do ich ważności. Do zapisów tych należy zaliczyć zapis dotyczący reprezentacji powódek. Wynika z niego, że Spółka z o.o. może być reprezentowana przez jednego członka zarządu działającego łącznie z prokurentem, przy czym wskazany przez powódki członek zarządu oraz wskazany przez nich prokurent nie mogą składać oświadczeń woli za Spółkę z o.o., chyba że Inwestor wyrazi na to zgodę w formie pisemnej. De facto zatem konieczność uzyskania zgody wspólnika czyni iluzorycznym możliwość reprezentowania samodzielnie spółki przez osoby wskazane w KRS. Jednocześnie umowa przewiduje, że za jakiekolwiek naruszenie przepisów umowy inwestycyjnej powódki mają zapłacić solidarnie na rzecz Inwestora karę umowną w wysokości 1.000.000 zł za każde naruszenie umowy, przy czym kary umowne dotyczyły tylko powódek, natomiast w żadnym zakresie nie dotyczyły Inwestora. Niekorzystny również dla powódek i niezgodny z art. 208 § 7 k.s.h. w zw. z art. 109(7) § 1 k.c. jest § 3 pkt 3 umowy, który mówi, że wskazany przez powódki prezes zarządu nie odwoła prokury udzielonej prokurentowi wskazanemu przez Inwestora. W ocenie sądu, zapisy te pozostają w sprzeczności z przepisami prawa, a także naruszają dobre obyczaje i zasady współżycia społecznego”.

Powołując się na udzielone zabezpieczenie Pani Krystyna i Pani Anna odwołały dotychczasowy Zarząd, który ustanowił prokurę. Sąd rejestrowy zarejestrował zmianę Zarządu Spółki z o.o. i ujawnił prokurę. Ponadto Sąd rejestrowy umorzył postępowanie o wpis Pani Moniki do Zarządu Spółki, który sama zainicjowała w związku z cofnięciem przez nowy Zarząd Spółki wniosku o wpis Pani Moniki.

Walka wciąż trwa i ostateczne rozstrzygniecie ciągle przed nami. Niemniej jednak podjęte dotychczas działania umożliwiają produkcję przez Dłużnika, który jest w restrukturyzacji w oparciu o wsparcie Spółki z o.o. Powyższy kazus powinien również uświadomić przedsiębiorcom znajdującym się w ciężkiej sytuacji, że nie każda oferowana pomoc przez inwestora jest rzeczywiście pomocą i może się okazać się w przyszłości „pocałunkiem śmierci”.
Warto zatem nawet w najtrudniejszych chwilach sięgać po profesjonalne doradztwo prawne, gdyż sięgniecie po nie wcześniej zapobiegłoby wielu zbędnym problemom.

[1] http://nowefinansowanie.allerhand.pl/