Pan X po wybuchu konfliktu, który rozlał się również na konflikt korporacyjny w rodzinnej spółce akcyjnej, próbował przekształcić swoją jednoosobową działalność gospodarczą współkę z o.o. Przed przekształceniem wpisał do ewidencji środków trwałych liczne nieruchomości oraz pakiet kontrolny w rodzinnej spółce akcyjnej warty ponad 1 mld zł. Co istotne, oświadczenia o przekształceniu dokonał już po tym jak miał informację, że żona pozostająca z nim w ustroju wspólności majątkowej złożyła pozew o rozdzielność majątkową i sprzeciwiła się samodzielnemu rozporządzeniu lub zobowiązaniu do rozporządzenia składnikami majątkowymi wchodzącymi w skład majątku wspólnego przekraczającymi kwotę 50.000 zł.
Stan faktyczny
Pan X złożył wniosek o zarejestrowanie przekształcenia jednoosobowej działalności gospodarczej do niewłaściwego sądu rejestrowego. Sąd w ciągu 7 dni zarejestrował spółkę. Już po rejestracji przekształcenia Pan X sporządził przed notariuszem „załącznik do oświadczenia o przekształceniu przedsiębiorcy w spółkę z o.o.”, w treści którego wymienił nieruchomości, których wartość zbiorczo podał w ewidencji środków trwałych i wartości niematerialnych przy przekształceniu. Następnie w oparciu o przekształcenie i „załącznik do oświadczenia o przekształceniu” złożył wnioski do ksiąg wieczystych o ujawnienie spółki z o.o. jako właściciela nieruchomości.
Udzielenie zabezpieczenia
Małżonka Pana X złożyła wniosek o zabezpieczenie jej roszczenia o ustalenie na podstawie art. 189 KPC, że oświadczenie o przekształceniu jest nieważne. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy udzielił jej zabezpieczenia polegającego na:
- zakazaniu spółce przekształconej rozporządzenia lub zawierania jakichkolwiek umów zobowiązujących do rozporządzenia pakietem kontrolnym spółki z branży produkcyjnej,
- zakazaniu małżonkowi podwyższania kapitału zakładowego w spółce przekształconej lub połączenia tej spółki z jakimkolwiek innym podmiotem,
- zakazaniu małżonkowi rozporządzenia jakimikolwiek udziałami spółki przekształconej czy zawarcia jakiejkolwiek umowy zobowiązującej do rozporządzenia tymi udziałami. Jednocześnie Sąd zagroził małżonkowi lub spółce przekształconej reprezentowanej przez małżonka zapłatą sumy 2.000.000 zł za każdy przypadek naruszenia.
Sąd Apelacyjny w Gdańsku oddalił zażalenia Pana X i spółki przekształconej i utrzymał zabezpieczenie w całości. W uzasadnieniu postanowienia wskazał:
Uprawniona w istocie uprawdopodobniła załączonymi do przedmiotowego wniosku dokumentami, że na podstawie art. 551 § 5 k.s.h. zostało dokonane przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej prowadzonej przez osobę fizyczną, w oparciu o przedsiębiorstwo składające się z przedmiotów majątkowych objętych ustawową wspólności małżeńską (w tym nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego), które stanowi czynność prawną prowadzącą do zbycia tego przedsiębiorstwa oraz wchodzących w skład nieruchomości i praw użytkowania wieczystego, w rozumieniu art. 37 § 1 pkt 1 i 3 k.r.i.o., a zatem wymagającą zgody drugiego małżonka. W przedmiotowej sprawie uprawniona uprawdopodobniła zatem, że mamy do czynienia z jednostronną czynnością prawną – złożeniem oświadczenia o przekształceniu (art. 584(5) pkt 2 k.s.h.), bez wymaganej, na podstawie art. 37 § 1 pkt 1 k.r.i.o., zgody małżonka, a więc nieważną (art. 37 § 4 k.r.i.o. w zw. z art. 58 k.c.). Nieważność tej czynności, jako obligatoryjnego elementu procedury przekształceniowej (o której mowa w art. 584(5) k.p.c.) oznacza zaś, że nie doszło do przekształcenia i nie sanuje tego wpis dokonany w rejestrze”. Postanowienie o zabezpieczeniu jest prawomocne, a postępowanie główne jest w toku.
Stanowisko te zostało podzielone przez ponad dwadzieścia orzeczeń sądów wieczystoksięgowych, które odmawiają wpisania spółki z o.o. jako właściciela nieruchomości.
Komentarz
W pełni należy zgodzić się z poglądem prezentowanym przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku. Nie ulega bowiem wątpliwościom, że oświadczenie o przekształceniu jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę z o.o. jest jednostronną czynnością prawną polegającą na rozporządzeniu składnikami majątku wspólnego. Do takiej czynności niezbędna jest zgoda małżonka pozostającego we wspólności majątkowej (art. 37 § 1 KRiO). Brak takiej zgody skutkuje nieważnością takiej czynności (art. 37 § 4 KRiO). W KRiO brak jest wskazania, że mamy do czynienia z innym rodzajem sankcji nieważności, a zatem jest to nieważność bezwzględna (art. 58 § 1 KC). Nieważność bezwzględna charakteryzuje się natomiast tym, że występuje ona od samego początku czynności i polega ona uwzględnieniu przez sądy i organy stosujące prawo z urzędu na każdym etapie postępowania.
Z przywołanych uwag powyżej wynika, że sądy powszechnie biorą ów nieważność bezwzględną pod uwagę z urzędu. Zaś z samej konstrukcji art. 189 KPC wynika, że wyrok w sprawie o ustalenie, w których Sąd udzielił zabezpieczenia będzie miał charakter jedynie deklaratoryjny. W pełni zatem zasadne jest również zapatrywanie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku, że nieważność czynności materialnej nie jest w jakikolwiek sposób sanowana przez wpis do rejestru przedsiębiorców KRS.
O autorach
Zadaj pytanie autorowi
KRZYSZTOF BRYSIEWICZ
Partner zarządzający/ Radca prawny
O autorach
Zadaj pytanie autorowi
WOJCIECH BOKINA
Partner, radca prawny
Kontakt dla mediów
